Μουσική και ρατσισμός

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

 

Ο ρατσισμός οφείλεται στο φόβο από την εμφάνιση του άλλου, του διαφορετικού και χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για την καταπίεση και τη χειραγώγησή του.

Ρατσιστής είναι αυτός που τοποθετεί τον εαυτό του στην πλευρά των “καλών”, τοποθετώντας συγχρόνως τους άλλους, τους διαφορετικούς, σ’ ένα κατώτερο επίπεδο. Κι ‘όλα αυτά επειδή οι υπαρκτές ή ανύπαρκτες διαφορές του άλλου, χαρακτηρίζονται από το ρατσιστή ως αρνητικά και ανεπιθύμητα στοιχεία.

Ρατσισμός είναι η μεροληπτική και προκατειλημμένη σντιμετώπιση ορισμένων ατόμων, ομάδων ή φυλών που δέχονται μια διαρκή καταπίεση , την οποία προκαλούν κοινωνικές στερεοτυπικές αντιλήψεις. Ο ρατσισμός είναι στην ουσία αποτέλεσμα της δυνατότητας κάποιου να ασκεί εξουσία απέναντι σε άλλους, η ύπαρξη δηλαδή μιας μορφής δύναμης. Γι’ αυτό εμφανίζεται ευκολότερα σε συνθήκες όπου παρατηρείται ανισορροπία στην κοινωνική  και την πολιτική δύναμη μεταξύ των ατόμων και προέρχεται βέβαια από την πλευρά των δυνατών.

Μέλη κοινωνικά και πολιτικά αδύναμων ομάδων δεν μπορούν να εμφανίσουν ρατσιστικές συμπεριφορές, ακόμα και αν διακατέχονται  από έντονες αρνητικές προκαταλήψεις. Μέλη αδύναμων ομάδων μπορούν να αναπτύξουν ρατσιστικές συμπεριφορές μόνο απέναντι σε μέλη εξίσου ή και περισσότερο αδύναμων ομάδων.

Εξυπακούεται ότι, κάθε τι που συμβαίνει στο γενικότερο πλαίσιο της κοινωνίας, μεταφέρεται στο σχολικό περιβάλλον. Γι’ αυτό, ο εκπαιδευτικός καλείται να αναπτύξει στοιχεία από τη δική του προσωπικότητα , να αγωνιστεί με το δικό του τρόπο για να συμβάλει στην όσο το δυνατόν μείωση των ρατσιστικών αντιλήψεων, πρώτα πρώτα, μέσα στη δική του τάξη. Αυτή είναι η πρώτη αχτίδα ελπίδας. Γίνεται όμως αντιληπτό ότι η οικογένεια είναι αυτή που έχει βάλει ήδη τα θεμέλια ρατσιστικών ή αντιρατσιστικών στάσεων.

Ερχόμενοι τώρα στο πεδίο της μουσικής εκπαίδευσης βλέπουμε ότι η αντιρατσιστική μουσική εκπαίδευση σκοπεύει να καλλιεργήσει ικανότητες αποδοχής κάθε μορφής διαφορετικότητας, άρα και αυτής που έχει να κάνει με τις μουσικές καταβολές.

Επισημαίνεται ότι στις περιπτώσεις που οι εκπαιδευτικού της μουσικής (ή οι γενικοί εκπαιδευτικοί που επιφορτίζονται του μαθήματος της “Μουσικής Αγωγής”) δίνουν στους μαθητές τους τη δυνατότητα να εκτιμούν τα κοινά σημεία και να σέβονται τις διαφορές , ενώ εξετάζουν ποικίλα μουσικά δημιουργήματα παράλληλα με τα κοινωνικοπολιτισμικά περιβάλλοντα, μπορούν παρατηρηθούν θετικά βήματα υποστήριξης των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών και μείωση των ρατσιστικών αντιλήψεων.

Η αντιρατσιστική εκπαίδευση γενικότερα, αφορά όλους μας, γηγενείς και αλλοδαπούς.

Από ένα πρόγραμμα αντιρατσιστικής μουσικής εκπαίδευσης που εφαρμόσαμε σε δημοτικά σχολεία, θα αντλήσουμε (ενδεικτικά) ένα ποίημα τραγούδι. Θα δούμε πως μπορεί η δραστηριότητα του παιδικού τραγουδιού να λειτουργήσει ως “όχημα” αντιρατσιστικής μουσικής εκπαίδευσης.

Πέρα από την παράθεση των στίχων του τραγουδιού και κάποιων ειδικών γι’ αυτούς πληροφοριών, θα κάνουμε μια ανάλυση-εμβάθυνση στο περιεχόμενο τους με σκοπό την κατάθεση προς  εκπαιδευτικούς, γονείς και όσους άλλους βρίσκονται με ενδιαφέρον κοντά στα παιδιά, στοιχείων που είναι δυνατόν να βοηθήσουν στην καλύτερη προσέγγιση του περιεχομένου του τραγουδιού και στην ευαισθητοποίηση των παιδιών σε σημαντικά θέματα όπως ο ρατσισμός.

 

Η ΠΑΛΗ ΜΕ ΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ

(Μουσική: Π.Λ.Μπέλλος – Ποίηση: Γ. Σακελλαρίδης. Βρίσκεται ηχογραφημένο στο βιβλίο που συνοδεύεται από CD, με τίτλο: “Τραγούδια για τα δικαιώματα των παιδιών όλου του κόσμου”. Εκδόσεις Φιλ. Νάκας)

 

Όποιος στη θέση τ’ αλλου μπαίνει

διώχνει μακριά το ρατσισμό.

Γιατί αυτός καταλαβαίνει

του “ξένου” τον πικρό καημό.

 

Καλά ο Έλληνας τη ξέρει

του μετανάστη την “πληγή”.

Είχε παππούδες σ’ άλλα μέρη

γιαγιάδες είχε σ’ άλλη γη.

 

Γι’ αυτό, στη θέση τ’ άλλου μπαίνει

παλεύει με το ρατσισμό

γιατί καλά καταλαβαίνει

του μετανάστη τον καημό.

 

Στην πρώτη στροφή του τραγουδιού επισημαίνουμε την αξία της ενσυναίσθησης.

Μπαίνοντας ειλικρινά και καλοπροαίρετα στην θέση του άλλου , μπορούμε να απομακρυνθούμε από πιθανές ρατσιστικές αντιλήψεις και να καταλάβουμε τις δυσκολίες του μετανάστη.

Στη δεύτερη στροφή γίνεται αναφορά στη μεταναστευτική ιστορία του ελληνισμού. Μια ιστορία που δεν μας νομιποποιεί να είμαστε ρατσιστές, αφού κι εμείς τα προηγούμενα χρόνια ήμασταν στην ΄”πρώτη γραμμή” του μεταναστευτικού ρεύματος.

Ας θυμηθούμε πως εκατομμύρια ομοεθνείς μας, με μεταναστευτικές  καταβολές, ζουν και δραστηριοποιούνται σε διάφορες χώρες του κόσμου. Και βέβαια οι νέες κακές οικονομικές συνθήκες στη χώρα μας, είναι φανερό πως μας οδηγούν σε νέες λογικές μετανάστευσης. (“Είμαστε όλοι μετανάστες”, διάβασα τις προάλλες σε τοίχους, σε κεντρικούς δρόμους του νησιού μου).

Στην τρίτη στροφή παίρνουμε βέβαια σαν δεδομένο ότι οι έλληνες μπαίνουν στη θέση του μετανάστη, λόγω των οικογενειακών βιωμάτων  τους. Είναι όμως έτσι; Οι παγκόσμιες μετρήσεις ρατσιστικών συμπεριφορών , δυστυχώς δεν ποιστοποιούν κάτι τέτοιο!