Μάνος Χατζιδάκις “Κραταιά ως θάνατος” αγάπη για τη μουσική… και “Μεγάλος Ερωτικός”.

Μάνος Χατζιδάκις και “Μεγάλος Ερωτικός!”

 

“ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΑΣ”

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας

του Χατζιδάκι βάσανα θα πω στ’ αρχοντικό σας.

 

Με του Μαγιού τις μυρωδιές του Φθινοπώρου τ’ άνθη

γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στη Ξάνθη.

 

Η μάνα του Πολίτισσα, ο κύρης του απ’ την Κρήτη,

τον Καζαμία διάβασε και τον Ονειροκρίτη.

 

Από μικρός τα γράμματα του φέρναν αηδία

τη μουσική αγάπησε μα όχι τα Ωδεία.

 

Κι αντί να φύγει σ’ άλλη γη να πάει σ’ άλλα κράτη

την Αττική προτίμησε και τ’ όμορφο Παγκράτι.

 

Κι αντί σαν όλα τα παιδιά να βγει κι αυτός στο πάρκο

τους οικοδόμους άκουγε που τραγουδούσαν Μάρκο.

 

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι ακούτε παρακάτω

πως άλλοι βγαίνουν στον αφρό κι άλλοι κολάν στον πάτο.

 

Με τα χειρόγραφα σωρό τις μελωδίες μάτσο

βρήκε ένα τύπο βλοσυρό που τον ελέγαν Γκάτσο.

 

Κάτσανε κάτω και μαζί πολλά τραγούδια γράψαν

που τα πουλιά σωπάσανε κι όλα τα αηδόνια πάψαν.

 

                                         Νικολάου Γκάτσου   

 

 

“Σημαντική είναι η μουσική που μας εμπεριέχει”, έλεγε ο Μάνος Χατζιδάκις και το εννοούσε. Αφού η μουσική του, ήταν “αποτύπωμα” της προσωπικότητας του και των βιωμάτων του. Βαθιά επηρεασμένος από τη δύναμη, την ομορφιά και την αλήθεια του λαϊκού μας τραγουδιού, ήταν στην ουσία ο πρώτος από τους σύγχρονους συνθέτες μας που “ενσωμάτωσε” αυτά τα ακούσματα στο έργο του.

Μαζί βέβαια με τον Μίκη Θεοδωράκη, αν και αυτός “οικειοποιήθηκε” τα λαϊκά μοτίβα με διαφορετικό τρόπο, δίνοντας στο μπουζούκι πρωταγωνιστικό ρόλο, σε αντίθεση με τον Χατζιδάκι.

Ποιητής , ο ίδιος , έγραψε πολύ όμορφους στίχους σε τραγούδια που συχνά αγνοούμε ότι αυτός είναι ο στιχουργός τους, αν και είναι πασίγνωστα. Ένα τέτοιο δείγμα είναι το τραγούδι με τίτλο, “Οδός ονείρων” από το ομώνυμο μουσικοθεατρικό έργο.

 

Κάθε κήπος έχει μια φωλιά για τα πουλιά

κάθε δρόμος έχει μια καρδιά για τα παιδιά.

 

Μα , κυρά μου, εσύ σαν τι να λες με την αυγή

και κοιτάς τ’ αστέρια που όλο πέφτουν σαν βροχή.

 

Δώσ’ μου τα μαλλιά σου να τα κάνω προσευχή

για να ξαναρχίσω το τραγούδι απ’ την αρχή.

 

Κάθε σπίτι κρύβει λίγη αγάπη στη σιωπή

μα ένα αγόρι έχει την αγάπη για ντροπή.

 

Μα, κυρά μου, εσύ κ.τ.λ.

 

Αν και αγαπούσε με πάθος τη μουσική, απεχθανόταν τους επίσημους χώρους διδασκαλίας της. Να λοιπόν τι έλεγε ο ίδιος σχετικά με το θέμα αυτό. “… συνειδητοποίησα πόσο άχρηστα ήτανε τα μαθήματα της μουσικής, μια και μ’ απομάκρυναν ύπουλα απ’ τους αρχικούς μου στόχους που ήταν να επικοινωνήσω, να διοχετευθώ και να εξαφανιστώ, γι’ αυτό και τα σταμάτησα … Έτσι δεν σπούδασα σε Ωδείο και συνεπώς γλίτωσα απ’ το να μοιάζω με τα μέλη του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου!”

Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει πει για τον Μάνο Χατζιδάκι: “Σε όλη τη διάρκεια της συνύπαρξης μας υπήρχε ταυτόχρονα απώθηση και ταύτιση, απαξίωση και εκτίμηση, σκεπτικισμός και θαυμασμός, πολεμική και συνεργασία. Τουλάχιστον εγώ σπάνια αρνήθηκα τόσο πολύ, αλλά και θαύμασα ακόμα πιο πολύ έναν άνθρωπο”. Ανάλογα ήταν και τα συναισθήματα του Χατζιδάκι για τον Θεοδωράκη.

Ο Μάνος Χατζιδάκις κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης του πριν χρόνια, απαντώντας σε ερώτηση για το πως βλέπει την πορεία της χώρας μας στην “Ενωμένη Ευρώπη” , μίλησε (προφητικά!) για “σκλαβιά” της Ελλάδας, τα προσεχή χρόνια, από την Ευρωπαϊκή Ένωση!  Συμπληρώνοντας μάλιστα πως πρόκειται για σκλαβιά που εμείς τη διαλέγουμε και δεν μας επιβάλλεται.

Ας κλείσουμε όμως το μικρό αυτό αφιέρωμα στο Μάνο Χατζιδάκι, μιλώντας για το κορυφαίο μουσικό έργο του, κατά γενική ομολογία, για τον “Μεγάλο Ερωτικό” δηλαδή. Καλύτερα ακόμα να μας μιλήσει ο ίδιος ο συνθέτης γι’ αυτό: “Ο Μεγάλος Ερωτικός” έγινε από αίσθημα ενοχής και όχι αγάπης. Μόνον οι ανόητοι φαντάζονται ότι όταν είσαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον Μεγάλο Ερωτικό. Τον Μεγάλο Ερωτικό τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το αν είσαι ερωτευμένος ή όχι. Έχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι”.

Το δίσκο τον αφιέρωσε στη μνήμη της Μυρτιώτισσας, που ήταν μητέρα του ηθοποιού Γιώργου Παππά και με την οποία ο Μάνος Χατζιδάκις συνδεόταν με φιλία. Η ποιήτρια Μυρτιώτισσα είχε στείλει κάποτε ένα τρυφερό γράμμα στο συνθέτη με το ποίημα της “σ’ αγαπώ” μέσα, το οποίο όμως εκείνος για μεγάλο χρονικό διάστημα το είχε αγνοήσει. Θυμίζουμε την πρώτη στροφή από το ποίημα αυτό.

 

Σ’ αγαπώ, δεν μπορώ

τίποτ’ άλλο να πω

πιο βαθύ, πιο απλό,

πιο μεγάλο!    

Για τον Χατζιδάκι, το έργο περιγράφεται με τα παρακάτω λόγια. “Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι ένας λαϊκός Θεός, που ζει στη φαντασία μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε ίσα που να πεθάνουμε, όμορφος, εφηβικός και αδιάκοπα ζωντανός. Ο Μεγάλος Ερωτικός δεν φοράει τοπικά γραφικά ρούχα. Φοράει δικά του, που συνθέτουν δύσκολους συνδυασμούς ήχων, ανάλαφρων χρωμάτων και ποιητικών ονείρων. Δεν περιέχει μηνύματα που δύσκολα τα σβήνουν οι βροχές. Δεν αντιστέκεται…”.

Το τραγούδι “Κραταιά ως θάνατος αγάπη” που οι στίχοι του προέρχονται από τους Ψαλμούς του Δαυίδ και με το οποίο τελειώνει ο “Μεγάλος Ερωτικός”, αποτελεί ένα από τους ωραιότερους “ύμνους” στον έρωτα , όταν αυτός “μεταμορφώνεται” σε αγάπη.

 

Θες με ως σφραγίδα επί την καρδίαν σου

Ως σφραγίδα επί τον βραχίοναν σου

Ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη

Σκληρός ως άδης, ζήλος

Περίπτερα αυτής, περίπτερα πυρός

Φλόγες αυτής.

‘Υδωρ πολύ ου δυνήσεται σβέσαι την αγάπην

Και ποταμοί ου συγκλύσουσιν αυτήν.